Introdución: entender a creación desde a nada

Que significa dicir que Deus creou todo da nada? Este concepto, coñecido como “creación ex nihilo”, constitúe a base de moitas discusións teolóxicas e é unha crenza central da tradición xudeo-cristiá. Nesta conversa, afondamos no significado da creación, examinando as perspectivas tanto filosóficas como científicas de como todo —desde o universo ata o tempo mesmo— xurdiu sen ningún material previo.

Concepto de causas de Aristóteles

Captar a idea de creación dende a nada, axuda a comprender a distinción de Aristóteles entre diferentes tipos de causas. Aristóteles identificou dous tipos principais: causas eficientes e causas materiais. Unha causa eficiente é a forza ou axente que trae algo á existencia. Por exemplo, Miguel Anxo foi a causa eficiente da súa escultura, o David, porque o creou fisicamente. Por outra banda, o bloque de mármore do que foi tallado o David é a causa material, representando a substancia coa que se fixo a escultura.
En termos teolóxicos, Deus é visto como a causa eficiente do universo. El trouxo todo á existencia, non de materiais preexistentes senón da nada. Non hai ningunha causa material cando se trata do universo, xa que Deus non fixo o cosmos a partir de algo xa presente, senón que o creou totalmente a partir da nada. Esta idea rexeita firmemente a noción de que había outra forma de “cousas” xunto a Deus antes da creación.

Creación da nada: un punto de vista teolóxico

A doutrina da creación da nada suxire que Deus é a única causa eficiente do universo, traendo toda a materia, enerxía, espazo e tempo á existencia. A tradición xudeocristiá mantivo esta crenza durante séculos, a pesar da oposición da antiga filosofía grega e das perspectivas materialistas máis recentes, que afirman que o universo é eterno e increado.
Un desenvolvemento significativo da ciencia moderna é que a cosmoloxía, particularmente a teoría do Big Bang, aliña a idea teolóxica da creación da nada. O modelo estándar en astrofísica suxire que o universo tivo un principio finito, unha singularidade a partir da cal toda a materia e enerxía se expandían. Esta idea proporcionou unha forte confirmación científica da doutrina da creación, que os teólogos defenderon durante milenios.

A intersección da ciencia e a fe

Aínda que a noción de creación a partir da nada encaixa nos marcos teolóxicos, moitos cosmólogos ofrecen interpretacións alternativas dos datos. Algúns propoñen que o universo xurdiu de leis inherentes, sen necesidade dun creador divino. Outros suxiren que podería haber unha serie infinita de causas ou unha escuma cósmica que dera lugar a múltiples universos, un dos cales é o noso.
Estes modelos tentan esquivar o concepto dun comezo singular, pero como a historia demostrou, moitas destas teorías loitaron por resistir o escrutinio. Ao longo dos anos propuxéronse varios modelos, como o universo en estado estacionario, os universos oscilantes e os modelos de flutuación do baleiro, pero cada un foi desmentido polos datos ou resultou inconsistente. Esta progresión do pensamento científico apoia a idea de que o universo non pode ser eterno no pasado senón que debe ter un punto de partida definitivo.

O debate cosmolóxico: o universo eterno contra o comezo

A pesar da crecente evidencia que apoia o inicio finito do universo, algúns cosmólogos defenden diferentes modelos que poderían permitir un universo eterno. Un destes modelos é a teoría da cosmoloxía cerebral, que suxire que o noso universo forma parte dun espazo multidimensional máis grande onde as colisións entre “cerebros” (obxectos de dimensións superiores) xeran grandes explosións. Neste punto de vista, o universo que observamos pode ter un comezo, pero o multiverso podería existir para sempre.
Porén, en 2003, un descubrimento innovador dos cosmólogos Arvind Borde, Alan Guth e Alexander Vilenkin desafiou a idea dun universo eterno. O seu teorema mostrou que mesmo nestes modelos de dimensións superiores, o universo debe ter un límite pasado, o que significa que o tempo e o espazo tiveron un principio. Isto apoia a idea de que o universo, independentemente do modelo, non pode estenderse infinitamente ao pasado.

O papel de Deus na creación

Desde unha perspectiva teolóxica, estes descubrimentos científicos reafirman a crenza de que Deus creou todo da nada. O argumento é que Deus, como causa eficiente, fixo que o universo enteiro xurdiu, incluídas as leis da física que o rexen. Os que se aferran á doutrina da creación cren que Deus iniciou a singularidade desde a que se expandiu o universo, xunto co propio espazo e tempo.
Esta visión está aliñada cos descubrimentos da cosmoloxía moderna, particularmente coa teoría do Big Bang, que describe o universo como un punto de inicio. Mentres a ciencia continúa explorando explicacións alternativas, a visión predominante na cosmoloxía hoxe apoia a idea de que o universo non pode ser eterno no pasado, dándolle crédito á crenza teolóxica na creación da nada.

Implicacións teolóxicas da creación a partir da nada

Algúns teólogos argumentan que non existe un interese teolóxico significativo na distinción entre Deus que crea o universo a partir da nada ou Deus sostén un universo eterno. Estes teólogos propoñen que o método de creación, xa sexa un principio literal ou unha forza de sustentación eterna, non diminúe o papel de Deus como Creador.
Non obstante, esta visión representa unha retirada da doutrina tradicional. A idea de que Deus creou o universo a partir da nada ten un profundo significado teolóxico. Subliña a soberanía e o poder de Deus, situándoo como a fonte última de toda a existencia. Se o universo existise sempre, suscitaría preguntas sobre a relación de Deus co cosmos e a natureza do seu poder creativo.

Por que a creación a partir da nada importa

A crenza na creación a partir da nada é máis que un simple concepto teolóxico; reflicte a idea de que Deus transcende o universo. Salienta a distinción radical entre Creador e creación. A diferenza do dualismo metafísico, que suxire que o universo e Deus coexistían un ao carón, a creación ex nihilo destaca a singularidade do papel de Deus como único orixinador de todo.
Ademais, a creación a partir da nada ten implicacións filosóficas. Desafía o naturalismo e o materialismo, que argumentan que a existencia do universo pode explicarse unicamente por leis físicas. Pola contra, a creación ex nihilo implica que a existencia do universo non é unha necesidade senón un acto continxente da vontade divina, destacando o papel dun Creador transcendente.

Conclusión: creación e futuro da cosmoloxía

O concepto de creación da nada segue a ser un punto fundamental de discusión tanto na teoloxía como na ciencia. Os avances na cosmoloxía, especialmente no que respecta ao Big Bang, levaron a idea dun comezo finito ao discurso científico dominante, confirmando aspectos das crenzas teolóxicas de longa data. Aínda que aínda existen modelos alternativos, a evidencia apoia firmemente a noción de que o universo tiña un punto de partida definitivo.
Para aqueles que cren en Deus como Creador, este aliñamento entre ciencia e teoloxía proporciona unha base sólida para a fe. A idea de que Deus trouxo todo a existencia da nada reflicte o seu poder incomparable e sitúao no centro de toda a realidade. Para explorar isto máis a fondo, considerei esta conversación esclarecedora e anímote a obter máis información visitando esta ligazón.